هرم کالیبراسیون ساختار فنی و اجرایی کالیبراسیون را به صورت سلسله مراتبی نشان میدهد. با توجه به این هرم سیستم یکای SI در راس کالیبراسیون قرار دارد زیرا که شالوده هر اندازه گیری، یکا و استاندارد آن است و بدون یکای استاندارد این امر ممکن نیست.

یکاهای SI:

این سیستم بین المللی بر اساس واحدهای: کیلوگرم،متر،ثانیه،آمپر،کلوین،کندلا تنظیم شده و به ۲۲زیر مجموعه تقسیم میشود.

استاندارد های جهانی:

استاندارد های اندازه گیری که به تایید سازمان NIST آمریکا رسیده.

استاندارد های اولیه:

استاندارد های اولیه که در استاندارد ISO17025 ذکر شده

استاندارد های کاری:

کالیبراسیون های روزانه که توسط تکنسین های آزمایشگاه انجام میشود.

دستورالعمل ها:

دستورالعمل های فرایندی و تجهیزات اندازه گیری که در صنعت و تجارت به کار میروند.

از آنجا که در تجهیزات آزمایشگاهی ، سنسورهای متفاوتی برای سنجش اِلمان های مختلف بکار می رود بدیهی است که کالیبراسیون تجهیزات آزمایشگاهی تاثیر بسیار مهمی در کیفیت نتایج ارائه شده دارد. معمولا علاوه بر کالیبره هنگام خرید دستگاه، کالیبراسیون باید به صورت دوره ای (که معمولا توسط شرکت های سازنده اعلام می گردد) نیز انجام پذیرد.

کالیبراسیون وسایل و تجهیزات آزمایشگاهی نیز به سه روش قابل اجراست. روش اول کالیبراسیون برای به دست آوردن خطا و ثبت نتایج حاصله است. روش دوم روش اول را در برگرفته و علاوه بر آن نتایج حاصله با استاندارد و دستورالعمل مقایسه شده و وضعیت وسیله نیز از جهت قبول یا رد آن مشخص میشود. روش سوم، روش دوم را دربرگرفته و تنظیم، تعمیر یا حذف خطای ایجاد شده را نیز در بر میگیرد. کالیبراسیون یا تنظیم دمایی بعضا در برخی شرکت های سازنده دستگاه ها و تجهیزات اندازه گیری نیز انجام میشود.

کلمه عدم قطعیت در گواهی کالیبراسیون به معنی تردید در خصوص اعتبار نتیجه است. عدم قطعیت اندازه گیري به ما اطلاعاتی درباره کیفیت اندازه گیري ارائه میدهد. نتیجه فقط تخمینی از مقدار واقعی است و فقط هنگامی کامل است که با گزارشی درخصوص عدم قطعیت همراه باشد.

هنگامیکه نتیجه اندازه گیري یک کمیت فیزیکی گزارش میشود، الزامی است که عدم قطعیت در مورد کیفیت نتیجه ارائه شود تا کسی که آن را استفاده میکند بتواند قابلیت اطمینان آن را ارزیابی کند. بدون این اطلاعات نتایج اندازه گیري را نمیتوان با یکدیگر مقایسه کرد.

به طور کلی تعداد زیادی سنسور در آزمایشگاه ها وجود دارند که میتوانند پارامترهای مورد نظر ما در محیط را تشخیص دهند. از جمله سنسورهای دما، فشار، رطوبت، گاز و…اما برای اینکه سنسورها دقت لازم را داشته باشند، باید کالیبره شوند. تمام سنسورهایی که تولید میشوند با نمونه مشابه خود تفاوت دارد و قطعا داده های متفاوتی را ارائه میدهند. تفاوت در طراحی سنسور بدان معنی است که ممکن است دو سنسور مشابه در یک شرایط یکسان واکنش های متفاوتی از خود نشان دهند. پاسخ و نتایج بعضی از سنسورها با گذشت زمان تغییر میکند و به کالیبراسیون دوره ای نیازمند هستند.

سنسورهای دما در آزمایشگاه ها کاربرد زیادی دارند.بطور کلی، تمام دستگاهها از جمله انکوباتور یخچالدار و انکوباتور حرارتی و کلیه چمبرها از سنسورهای دمایی برای اندازه گیری دما استفاده می کنند.بدیهی است که سنسورهای دما نیز باید مانند هر ابزار دیگری که استفاده می کنید ، به طور مرتب برای صحت و دقت کالیبره شوند. برای ابزارهایی که دارای چند سنسور دمایی هستند، هر سنسور باید به صورت جداگانه کالیبره شود.

اگر هیچ سابقه ای وجود ندارد یا بیش از یک سال از آخرین آزمایش گذشته است ، قبل از استفاده دقت سنسور را بررسی کنید.
نکته مهم در خصوص کالیبره سنسورهای تجهیزات آزمایشگاهی این است که این سنسور ها باید حتما در شرایط کاری و داخل چمبری که استفاده می شوند کالیبره شوند و نمی توان سنسور را جداگانه کالیبره کرد و سپس داخل دستگاه قرار داد یا سنسوری که روی یک دستگاه کالیبره شده را نمیتوان داخل دستگاه دیگری قرار داد.

چه زمانی باید کالیبراسیون انجام شود؟

به طور کلی، کالیبراسیون باید به طور دوره‌ای انجام شود. فرکانس کالیبراسیون به عوامل مختلفی مانند نوع ابزار اندازه‌گیری، شرایط کارکرد و الزامات قانونی و مقرراتی بستگی دارد.

چه کسی باید کالیبراسیون را انجام دهد؟

کالیبراسیون باید توسط یک فرد یا سازمان واجد شرایط انجام شود. این فرد یا سازمان باید دانش و تخصص لازم برای انجام صحیح کالیبراسیون را داشته باشد.

در حال حاضر شرکت هایی که از اداره استاندارد مجوزهای لازم را دارند قابلیت صدور گواهی نامه کالیبراسیون مورد تایید اداره استاندارد را دارند.توجه نمایید که در صورتیکه گواهی کالیبراسیون توسط شرکت های دیگری که مجوز از اداره استاندارد را ندارند صادر شده باشد، این گواهی هیچ ارزشی برای اداره استاندارد ندارد. لذا در صورتیکه جهت طی مراحل قانونی نیاز به تایید اداره استاندارد دارید حتما از شرکت های تجهیزات آزمایشگاهی مورد تایید اداره استاندارد گواهی دریافت نمایید.

یکی از مواردی که هنگام انتخاب شرکت می تواند مهم باشد داشتن استاندارد ISO 17025 می باشد. استفاده از یک آزمایشگاه دارای این استاندارد اجباری نیست، اما معمولا توصیه می شود از آزمایشگاه های دارای این استاندارد استفاده نمایید. این بدین معنی است که آزمایشگاه کالیبراسیون الزامات ISO رابرآورده کرده است و شرایط فنی و الزامات سیستم مدیریتی را که برای ارائه نتایج تست و کالیبراسیون معتبر از نظر فنی ضروری است را دارا می باشد.

کالیبراسیون یک فرآیند مهم است که می‌تواند به شما کمک کند تا از دقت، کیفیت، ایمنی و انطباق اندازه‌گیری‌های خود اطمینان حاصل کنید.